W dniu 16 listopada 2022 roku, kwadrans przed północą, Sejm przyjął nowelizację Kodeksu Karnego (ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw), która przez znaczną część przedstawicieli nauki prawa uznawana jest za sprzeczną z Konstytucją RP.
Wcześniej Senat, wspierając się stanowiskiem środowisk prawniczych, uznał ustawę za w całości niezgodną z art. 7 w związku z art. 112 oraz z art. 119 ust. 1 Konstytucji RP. Jednak w nocy, 16 listopada 2022 roku Większość Sejmowa odrzuciła uchwałę Senatu odrzucającą projekt kwestionowanej nowelizacji Kodeksu Karnego.
Teraz ustawa zostanie przedstawiona Prezydentowi RP do podpisu. Jeżeli Prezydent podpisze ustawę, po jej opublikowaniu w Dzienniku Ustaw – będzie obowiązywać. Prezydent może także wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności ustawy z Konstytucją lub odmówić podpisania ustawy i skierować ją do ponownego rozpatrzenia przez Sejm.
Nowelizacja przewiduje między innymi znaczne zaostrzenie odpowiedzialności karnej dla kierowców prowadzących pojazd pod wpływem alkoholu lub środka odurzającego oraz sprawców przestępstw komunikacyjnych popełnionych w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.
Dodatkowo do ustawy wprowadzono nowy rodzaj przepadku jako środka reakcji prawnokarnej, w postaci przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego w ruchu lądowym albo jego równowartości.
Jak wynika z uzasadnienia projektu w/w ustawy celem tego środka reakcji prawnokarnej jest utrudnienie sprawcy popełnienia przestępstwa w przyszłości przez pozbawienie go pojazdu mechanicznego, a w przypadku przepadku równowartości przez pozbawienie go środków pieniężnych, które może przeznaczyć na zakup pojazdu.
Orzeczenie przepadku nastąpi w przypadku:
1. Skazania za przestępstwo:
- katastrofy w komunikacji,
- sprowadzenia jej bezpośredniego niebezpieczeństwa,
- albo spowodowania wypadku komunikacyjnego,
jeżeli sprawca:
- znajdował się w stanie nietrzeźwości lub
- pod wpływem środka odurzającego lub
- zbiegł z miejsca zdarzenia lub
- spożywał alkohol lub zażywał środek odurzający po popełnieniu czynu, a przed poddaniem go przez uprawniony organ badaniu w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka odurzającego;
2. Skazania za przestępstwo:
- prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego
jeżeli:
- zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była równa bądź wyższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu;
3. Skazania za przestępstwo:
- prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (stężenie alkoholu w organizmie sprawcy przekracza 0,5 promila we krwi albo 0,25 mg/l w wydychanym powietrzu)
- w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo;
4. Skazania za przestępstwo:
- prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (stężenie alkoholu w organizmie sprawcy przekracza 0,5 promila we krwi albo 0,25 mg/l w wydychanym powietrzu)
jeśli wcześniej sprawca był już prawomocnie skazany za:
- prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego;
- spowodowanie katastrofy w komunikacji, sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy komunikacyjnej lub spowodowanie wypadku komunikacyjnego popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.
W opisywanych wyżej przypadkach funkcjonariusz policji będzie zobowiązany dokonać tymczasowego zajęcia pojazdu. Następnie właściwy prokurator orzeknie jego zabezpieczenie, żeby wreszcie właściwy sąd mógł orzec obligatoryjny przepadek pojazdu.
Sąd orzeka przepadek pojazdu – tylko jeśli pojazd w czasie popełnienia czynu stanowił wyłączną własność kierowcy.
Jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego z uwagi na jego zbycie, utratę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie jest niemożliwe lub niecelowe, orzeka się przepadek równowartości pojazdu.
Podobnie przepadek równowartości pojazdu orzeka się, jeżeli pojazd w czasie popełnienia czynu nie stanowił własności kierowcy, albo stanowił współwłasność kierowcy i innych jeszcze osób.
Natomiast przepadku pojazdu mechanicznego, ani przepadku równowartości pojazdu mechanicznego nie orzeka się, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności lub współwłasności pojazd mechaniczny wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy.
W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5.000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej (maksymalna wysokość nawiązki to 100.000 złotych).
Jeżeli zatem pojazd nie stanowi własności, ani współwłasności kierowcy, a ponadto kierowca prowadził pojazd wykonując obowiązki służbowe, polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy – orzeka się – od kierowcy – nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, w kwocie nie niższej niż 5.000 złotych.
W tym przypadku ustawodawca zdecydował się, że wyjątkowo nie będzie orzekany przepadek równowartości pojazdu (jak w innych przypadkach prowadzenia pojazdu niebędącego własnością sprawcy). W uzasadnieniu projektu wskazano, że zawodowi kierowcy prowadzą pojazdy o wartości niejednokrotnie tak znacznej, że jej uiszczenie przez sprawcę lub jej wyegzekwowanie byłoby niemożliwe, a ponadto jawiło się jako rażąco niesprawiedliwe i nieproporcjonalne (np. kierowcy samochodów ciężarowych). Ponadto rzeczywista dolegliwości skazania w przypadku osób wykonujących zawód kierowcy będzie wyższa, z uwagi na każdorazowo orzekany za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego środek karny w postaci wieloletniego zakazu prowadzenia pojazdów, co wyklucza możliwość dalszego wykonywania tego zawodu przez osobę skazaną.
Maksymalna wysokość nawiązki, jaka może zostać orzeczona przez sąd to 100.000 złotych, zaś przy ustalaniu wysokości nawiązki – zgodnie z intencją ustawodawcy, wynikającą z uzasadnienia projektu nowelizacji – sąd powinien kierować się wartością prowadzonego przez sprawcę pojazdu, gdyż taka nawiązka stanowi ekwiwalent przepadku równowartości pojazdu. Należy zatem spodziewać się, że nawiązka w minimalnej wysokości będzie zasądzana jedynie wyjątkowo.
W każdym wypadku zatem dodatkowa dolegliwość finansowa wymierzona jest bezpośrednio w sprawcę przestępstwa. To sprawca przestępstwa obciążony jest konsekwencjami finansowymi przepadku należącego do niego pojazdu albo przepadku równowartości nienależącego do sprawcy pojazdu (który zasądza się od sprawcy). Również sprawca obowiązany jest do zapłaty nawiązki na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, w związku z prowadzeniem pojazdu pracodawcy.
Ponownie podkreślamy, że proces legislacyjny nie został w tym wypadku jeszcze zakończony, a ustawa na dzień dzisiejszy jeszcze nie obowiązuje.
O dalszym przebiegu procesu legislacyjnego będziemy Państwa na bieżąco informować.
