Jeżeli kierowca, zatrudniony jest na podstawie umowy o pracę i wykonuje wyłącznie krajowy transport drogowy rzeczy pojazdami lub zespołami pojazdów o DMC powyżej 3,5 ton lub międzynarodowy transport drogowy rzeczy pojazdami lub zespołami pojazdów o DMC powyżej 2,5 ton, do badań lekarskich takiego kierowcy, znajdą zastosowanie przepisy:
1. ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (art. 229 k.p.);
2. ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (art. 39a u.t.d., 39j – 39l u.t.d.).
Zgodnie z ustawą o transporcie drogowym kierowca wykonujący przewóz drogowy podlega badaniom lekarskim i psychologicznym przeprowadzanym w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy.
Badania te, co do zasady, wykonywane są na zasadach określonych kodeksie pracy, przy czym zakres badań lekarskich, obejmuje dodatkowo ustalenie istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami. W praktyce, taki lekarz wydaje orzeczenie z dwoma pieczątkami (lekarza medycyny pracy i lekarza uprawnionego do przeprowadzania badań kandydatów na kierowców i kierowców).
Badania lekarskie kierowców zawodowych z ustawy o transporcie drogowym, tak jak psychologiczne są przeprowadzane co 5 lat – do czasu ukończenia przez kierowcę 60 lat. Natomiast po ukończeniu przez kierowcę 60. roku życia – co 30 miesięcy.
Zgodnie z ustawą o transporcie drogowym, przewoźnik kieruje kierowcę na badania lekarskie i psychologiczne i pokrywa ich koszt. Ponadto przechowuje ich kopię przez cały okres zatrudnienia kierowcy, az chwilą rozwiązania stosunku pracy – przekazuje je kierowcy. Badania powinny być wykonane w czasie pracy kierowcy i na koszt pracodawcy.
Skierowanie kierowcy przez przedsiębiorcę lub przez inny podmiot wykonujący przewóz drogowy na badanie lekarskie i psychologiczne kierowców zawodowych, o jakim mowa w ustawie o transporcie drogowym uznaje się za równoznaczne ze spełnieniem obowiązków pracodawcy w zakresie wykonywania pracownikowi wstępnych i okresowych badań lekarskich z art. 229 § 1 i 2 kodeksu pracy (art. 39l ust. 3 ustawy o transporcie drogowym).
Tym samym, gdy przewoźnik przyjmując kierowcę do pracy skierował go na badania lekarskie i psychologiczne kierowcy zawodowego, a pracownik otrzymał orzeczenie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy, to pracodawca nie musi dodatkowo wykonywać dla takiego nowo zatrudnianego pracownika wstępnych badań lekarskich, o jakich mowa w kodeksie pracy.
Podobnie, skierowanie pracownika na badania lekarskie i psychologiczne kierowcy zawodowego ( z ustawy o transporcie drogowym) powoduje, że w czasie ważności tych badań nie trzeba takiemu kierowcy wykonywać badań okresowych – wynikających z kodeksu pracy.
W przypadku jednak niezdolności kierowcy – pracownika do pracy przez okres dłuższy niż 30 dni, przed powrotem takiego pracownika do pracy, powinien on wykonać badania kontrolne, wynikające z kodeksu pracy – i to bez względu na to, że orzeczenie lekarskie i psychologiczne wydane dla kierowcy zawodowego pozostaje ważne.
Sytuacja nieco komplikuje się, jeżeli kierowca w okresie ważności badań lekarskich i psychologicznych zmienia pracodawcę lub zawiera z tym samym pracodawcą kolejną umowę o pracę.
Oczywiście badania lekarskie i psychologiczne kierowcy zawodowego z ustawy o transporcie drogowym zachowują swoją ważność przez cały okres 5 lat (lub 30 miesięcy) i nie ma obowiązku ich powtarzania ich u nowego pracodawcy.
Co do zasady jednak, takiemu pracownikowi należy wykonać badania wstępne, wynikające z kodeksu pracy.
Wyjątek ma miejsce, jeśli:
- kierowca przyjmowany jest ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą;
- przyjmowany jest do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiada aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.
Warunkiem zastosowania wyjątku opisanego w pkt. 2 jest więc przekazanie przez pracownika nowemu pracodawcy nie tylko aktualnego orzeczenia lekarskiego (z kodeksu pracy), ale także skierowania na to badanie i stwierdzenie przez nowego pracodawcę, że warunki pracy są tożsame z występującymi u poprzedniego pracodawcy. Wyjątek ten nie dotyczy jednak pracy określanej jako szczególnie niebezpieczna, czyli np. przewozu towarów niebezpiecznych.
Ponadto na podstawie art. 39j. ust. 2 i 3 u.t.d. w zw. z art. 229 § 1 i 229 §11 k.p. można przyjąć, że przy spełnieniu warunków opisanych w pkt. 2 powyżej (zatrudnienie w ciągu 30 dni, te same warunki na stanowisku pracy) można także odstąpić od wykonywania badań wstępnych pracownika z kodeksu pracy, jeżeli poprzedni pracodawca odstąpił od wykonania badań wstępnych lub okresowych z kodeksu pracy, bowiem skierował on tego kierowcę na badania lekarskie kierowcy, wynikające z ustawy o transporcie drogowym.
A contrario, badania wstępne z kodeksu pracy trzeba wykonać m.in. w sytuacji, gdy wprawdzie kierowca dysponuje aktualnym orzeczeniem lekarskim i psychologicznymi kierowcy zawodowego, jednak kierowca wykonał je „na własną rękę”. Podobnie, jeżeli kierowca miał wykonane badania wstępne z kodeksu pracy lub badania kierowcy z ustawy o transporcie drogowym w wyniku skierowania przez poprzedniego pracodawcę, ale zatrudnienie u nowego pracodawcy nastąpiło w okresie dłuższym niż 30 dni od wygaśnięcia poprzedniego zatrudnienia. Tak samo, jeśli przerwa pomiędzy zatrudnieniem u tego samego pracodawcy wynosi więcej niż 30 dni.
Tym samym, gdyby kierowca był zatrudniony u tego samego lub nowego pracodawcy później niż w okresie 30 dni od ustania poprzedniego zatrudnienia, albo zmieniłyby się warunki pracy opisane w skierowaniu – moim zdaniem konieczne byłoby wykonanie badań wstępnych tego kierowcy.
